संवाद

#माझ्यातलीमी
#विकेंडटास्क
#वर्तमानपत्रसदरलेखन

सदर – “संवाद”

भाषेचा, पिढ्यांच्या भावनेचा गोड ताळा*

बदलत्या पिढीचं जगण्यातील अर्थ…

जीसौ सीमा अशोककुमार कुलकर्णी

“गणित चुकतंय” की “Maths चुकतोय”?

दर रविवारी सकाळी आमच्या घरात एक छोटंसं युद्ध ठरलेलं असतं…
अदी विरुद्ध त्याचं maths!
पेन्सिल, वही, रबर सगळं जागेवर, पण चेहऱ्यावरचा वैताग मात्र नेहमीसारखाच.
त्याच्या कपाळावर आठ्या, ओठांवर कुरकुर… आणि हातात पेन्सिल फिरवत तो आपल्याच जगात बुडालेला.

आज अदीचा तो वैताग पाहून राहवेना.

“अदी, काय होतंय रे? चुकतंय का काही?” मी विचारलं.

“आजी, तू पण नको सुरू होऊ ना, please! हे maths चुकतंय… बस आता!”
त्याचा सूरच असा की माझं हसू आवरेना.

“अच्छा! म्हणजे तुझं गणित चुकतंय तर!”

तो त्रासिक नजरेने म्हणाला,
“‘Maths’ म्हणायचं! गणित नाही!”

“तेच रे! बघू दे मला, समजलं तर सांगते मी!”

तो भुवया उंचावत म्हणाला,
“तू काय सांगशील माझ्या maths मधलं!”
पण माझी उत्सुकता थांबेल अशी नव्हतीच.

‘हाच्चा’ की ‘हातचा’?

वहीत डोकावलं, काहीतरी गोंधळ होता.
“अदी, हातचा राहिला तुझा!” मी म्हणाले.

तो गोंधळून विचारतो,
“What’s ‘हाच्चा’?”

“हाच्चा नाही रे, हातचा! म्हणजे जो मनात गृहीत धरतात! carry over रे!”
क्षणात त्याच्या चेहऱ्यावर उजेड पसरला.
“ओहो!” म्हणत तो लगेच maths सोडवायला लागला.
आणि काही क्षणांतच “Yesss!!” करत आनंदाने उड्या मारल्या.
“Thank you, आज्या!”
(हो, मला तो लाडाने *आज्या* म्हणतो.)

त्या क्षणी मनात विचार आला!
आपण आपल्या भाषेत मांडलेलं प्रत्येक शब्दरूप आता त्यांच्यासाठी ‘translation’ बनलंय.
त्यांच्या शालेय जगात सगळं इंग्रजीत मोजलं जातं… पण तरी भावनांचा हिशोब मात्र अजूनही आपल्याच भाषेत लागतो!

ताळा की Tally?

मी हसत म्हणाले, “अदी, आता ताळा करायचा!”
“ताळा? What’s ताळा?”
“हा बघ, असा!” मी दाखवून दिलं.

तो हसला आणि म्हणाला…
“Tally! काय Top idea आहे गं तुमचं! ताळा केल्याने आपल्याला आपली mistake समजते!”

त्याच्या त्या निरागस निरीक्षणाने माझं मन भरून आलं.
मी त्याच्या डोक्यावरून हात फिरवत म्हणाले,
“हो रे, ताळा करत गेलो म्हणूनच आम्हाला आमच्या चुका समजल्या.”

तो हसला, thumbs up 👍 दिलं, आणि थोडं केस नीट करत म्हणाला!
“By the way, Grandmother! आमचा carry over पण चांगला आहे बरं का!”

मी गोंधळून विचारलं,
“कसा रे?”

त्याने डोळा मिचकावत उत्तर दिलं!
“तुम्ही हातच्याला *गृहीत* धरता, आणि आम्ही carry over करतो! Am I right?”

हसत निघून गेला तो, आणि मी मात्र झोपाळ्यावर बसून विचारात झुलत राहिले…

भाषा, पिढ्या आणि संवादाचा सेतू…

अदीच्या त्या एका वाक्याने मनात किती लहरी उठल्या!
भाषा बदलते, शब्द नवे होतात, पण भावना त्या त्या पिढ्यांना जोडणारा गोड ताळा बनतात.

आपण ‘गृहीत’ धरत वाढलो…म्हणजे मनात एखादा गाभा, एक भाव.
त्यांनी ‘carry over’ करायला शिकलं… म्हणजे समजून घेऊन पुढे नेणं.
दोन्हींचा अर्थ वेगळा असला तरी मुळातली भावना एकच आहे.

आजची मुलं तंत्रज्ञानाच्या, इंग्रजी शब्दांच्या जगात वावरतात.
पण त्यांच्या नजरेतली चमक, एखाद्या कल्पनेमागचा उत्साह… तो सगळा जगण्याचाच ताळा आहे.
ते वेगळ्या भाषेत बोलतात, पण भावनेचा सूर ओळखीचाच.

कदाचित हाच आपल्या नात्यांचा, आपल्या संस्कृतीचा ‘carry over’ असेल …
जो पिढ्या बदलल्या तरी भावनेचा हिशोब नीट ताळ्यात ठेवतो.

आम्ही गृहीत धरायचो, त्यांनी मात्र *carry over* केलं…
खरंच विचार करण्यासारखं आहे ना हे?

जीवनाचंही असंच असतं…
गृहीत धरण्यापेक्षा carry over केव्हाही चांगलं!
कारण तेच शिकवतं…
की प्रत्येकाला आपले हिशोब ताळ्यात आणायचे असतील,
तर थोडं समजून घ्यावं लागतं,
थोडं प्रेमानं carry over करावं लागतं.

कधी कधी शब्दांचे अर्थ बदलले तरी
भावनांचे अर्थ तेच राहतात…
तेच खरे जोडतात आजी-नातू, भाषा आणि जगण!

– सौ सीमा कुलकर्णी
(शब्दसंख्या ८२० च्या आसपास )