#माझ्यातलीमी
#वीकेंडटास्क (१/११/२५)
#वर्तमानपत्रसदरलेखन
#सदर_ ओळख जुनी, रुपडं नवं!
#विषय_ खाद्य संस्कृतीचा पाक्षिक वेध
वांगे भरीत की स्मोकी टॅको?
संपूर्ण महाराष्ट्रात, त्यातल्या त्यात विदर्भात असे काही पदार्थ आहेत, जे मातीचा अस्सल सुगंध घेऊन येतात. आमच्या विदर्भाची भूमी म्हणजे कापूस, ज्वारी आणि तिखट जाळ म्हणजे चमचमीत आणि झणझणीत पदार्थाची रेलचेल! इथल्या मातीत आणि भाकरीत कष्टाच्या घामाची आणि समाधानाची गोडी आहे. विदर्भातील ग्रामीण भागात, विशेषत: शेत शिवारात आजही वांग्याचे भरीत- भाकरी किंवा रोडगे- भाकरी हा बेत आवर्जून होतो. वांग्याचे भरीत हा केवळ भूक भागवणारा पदार्थ नाही, तर एक सांस्कृतिक दाखला आहे.
जुन्या काळात घरातील महिला मंडळ चुली पेटूवून भाकरी थापायच्या. सोबतच एका बाजूला पेटल्या निखाऱ्यात वांगी भाजायला टाकायच्या. त्या वांग्याच्या खमंग दरवळाने घरात भूक जागी व्हायची. पारंपारिक भरीत बनवण्याची पद्धत म्हणजे, ‘फार सोपे आणि फार अवघड’ अशा दोन्ही पठडीत न बसणारी गोष्ट! छान लांबोळे- जांभळे वांगे भाजले की त्याची साल काढून टाकायची, आणि आतला गर छान चोळून बारीक करून घ्यायचा. भरीत करताना अस्सल सुगरण गृहिणीची ओळख म्हणजे त्या भरताची फोडणी करणे. चुलीवरच्या कढईत गरम तेलात जिरो, मोहरी, ठेचलेला लसूण आणि हिरव्या मिरचीचा झणझणीत ठेचा परतून घ्यायचा. कोडणीचा वास हवेत पसरला की पोटात लगेच कावळे ओरडायला लागणार म्हणून समजा! या भरता सोबत संगतही खासच असायची. श्रीमंताचा दागिना तांदूळ, पण ज्वारी म्हणजे पोटाची भूक! ज्वारीची भाकर आणि भरीत हे समीकरण आजही फारसे बदललेले नाही. जे आहे ते आनंदाने व समाधानाने ताटात खाणारा विदर्भाचबळीराजा! खरे तर भाकरी भरित साधा आणि संपूर्ण आहार असलेले जीवनसूत्राचे हे उत्तम उदाहरण आहे.
काळाने कुस बदलली. मातीच्या चुली आणि कोळशे घरातून हद्दपार झाले, पण भरीत आणि भाकरीची चव कुठेतरी मनातच रेंगाळत राहिली .आणि या वांग्याच्या भरताचे नवीन रुपडे आजच्या नवीन पिढीने नवीन स्वरूपात सादर केले. आजच्या फ्युजनच्या जमाण्यात हे भरीत शहरी रेस्टॉरंट मध्ये ‘बैंगन भरता’ किंवा ‘स्मोकी डीप’ म्हणून पेश केले जाते. त्याही पलीकडे जाऊन कॉन्टिनेन्टल मध्ये हा वांग्याचा गर ‘मेक्सिकन टॅकोच्या’ शेल मध्ये दिला जातो. ‘इटालियन ब्रिसटाच्या’ टॉपिंग वर हेच वांग्याचे भरीत दही ,ऑलिव्ह तेल आणि विदेशी मसाले घालून पॉलिश केले जाते. या बदलामुळे वांग्याचे भरीत नवीन रूपात जगभर पोचले आहे. तरीपण ओरिजनल तर ओरिजनल राहते ना! अस्सल वैधर्मीय भरिताचा धुराचा वास, ठेचलेल्या लसणाची चव पंचतारांकित हॉटेलत फारच कमी वेळा मिळते.
पण ‘नवे ते हवे’ म्हणत असतानाच ‘जुने ते सोने’ हे पण विसरता कामा नये. जग कितीही आधुनिक झाले तरी मातीची नाळ तूटू द्यायची नसते, किंबहूना ती तुटत नाही. हॉटेलमध्ये नवीन टेको खाताना आनंदित होणारी तरुणाई आता आता ऍग्रो टुरिझम करत चुलीवर भाजलेल्या भरीत भाकरीची चव एन्जॉय करायला शिकत आहे . ‘ओळख जुनी रूपड नवे’ चा संदेशाचा आहे की, आपण कितीही आधुनिक झालो तरी आपली अस्सल संस्कृती आपण जपली पाहिजे.
पुढच्या पंधरवड्यात याच सदरात आपण ‘ जुने रेडिओ आणि नवीन पॉडकास्ट’ या विषयावर चर्चा करू. तोपर्यंत आजचा हा लेख कसा वाटला? याविषयी तुमच्या प्रतिक्रिया जरुर जरूर कळवा.
©®@ashwini