#माझ्यातली मी
#विकेंड टास्क लेखन
#वर्तमानपत्र सदर
# विचार मंथन वैचारिक लेखन
@everyone
विचारमंथन: रक्षकच भक्षक झाल्यास… आणि
एका डॉक्टरची आहुती..व्हाईट कोटमधील जखम कुणाला ना कळली प्रश्नचिन्ह बनून ती कायमची स्तब्ध झाली.
फलटण: गेल्या काही दिवसांत फलटण येथे घडलेली घटना सुशिक्षित समाजाला आत्मपरीक्षण करायला लावणारी आहे. श्रीरामगरी असणारे शांत शहर पूर्णपणे या घटनेने हादरून निघाले. सईबाई सारखी धाडसी स्त्री जेथे जन्मली वेणूताई चव्हाण जेथे वाढल्या त्याठिकाणी एका कर्तृत्ववान, युवा वैद्यकीय अधिकारी डॉ तरुणी यांनी केलेली आत्महत्या ही केवळ एका व्यक्तीच्या आयुष्याची शोकांतिका नसून,संपूर्ण व्यवस्थेचे आणि प्रशासकीय उदासीनतेचे भयावह चित्र आहे. एका निष्पाप जिवाने प्रशासकीय यंत्रणेतील भ्रष्ट आणि अनैतिक शक्तींच्या दबावापुढे हार मानली.
वेळोवेळी तक्रारी करून ही दुर्लक्ष का झाले यावर विचार मंथन करणे गरजेचे आहे.
* अनुत्तरीत प्रश्न :
मिळालेल्या माहितीनुसार, आत्महत्येपूर्वी डॉक्टर तरुणीने स्वतःच्या हातावर लिहिलेल्या चिठ्ठीत आणि यापूर्वी केलेल्या तक्रारींमध्ये एका पोलीस उपनिरीक्षकासह काही व्यक्तींकडून होणाऱ्या मानसिक छळाचा आणि खोट्या प्रमाणपत्रांसाठी दबाव टाकल्याचा स्पष्ट उल्लेख होता.
येथे गंभीर प्रश्न उभा राहतो तो हा की, तक्रार उच्च अधिकाऱ्यांपर्यंत पोहोचूनही त्याकडे वेळेवर लक्ष का दिले गेले नाही? जर उपजिल्हा रुग्णालयासारख्या महत्त्वाच्या ठिकाणी कार्यरत असलेल्या वैद्यकीय अधिकाऱ्याला न्याय मिळत नसेल, तर सर्वसामान्य नागरिकांनी कोणाकडे आशेने पाहावे? रक्षण करण्याची जबाबदारी असलेल्या पोलीस आणि प्रशासकीय यंत्रणेतील काही घटकच जेव्हा पीडा देऊ लागतात, तेव्हा कायद्याचे राज्य कुठे जाते?
हे प्रकरण केवळ वैयक्तिक सूड किंवा छळाचे नाही, तर अधिकारपदाचा गैरवापर किती मोठ्या प्रमाणात फोफावला आहे, हे दाखवते. सार्वजनिक सेवेसाठी नेमलेले अधिकारी आपल्या पदाचा वापर महिला कर्मचाऱ्यांचे लैंगिक आणि मानसिक शोषण करतात, तेव्हा लोकशाही व्यवस्थेचा काय उपयोग.
कामाच्या ठिकाणी महिला कर्मचाऱ्यांसाठी ‘विशाखा समिती’ असणे अनिवार्य आहे. फलटण येथील उपजिल्हा रुग्णालयात ही समिती प्रभावीपणे कार्यरत होती का? पीडितेने या समितीकडे दाद मागण्याचा प्रयत्न केला होता का, आणि तसे असल्यास, समितीने तत्परतेने कारवाई का केली नाही? या प्रश्नांची उत्तरे मिळणे अत्यंत आवश्यक आहे. प्रशासकीय दिरंगाईमुळेच ही आहुती घेतली गेली का, याचा विचार करावा लागेल.
* न्यायासाठी कुटूंबाचा संघर्ष–
दुर्दैवाने, अशा संवेदनशील घटना घडल्यानंतर न्याय मिळवण्यासाठी पीडितेच्या कुटुंबाला रस्त्यावर उतरून आंदोलन करावे लागते. काही राजकीय नेत्यांनी घटनेचे गांभीर्य न पाहता, पीडितेच्या चारित्र्यावर प्रश्नचिन्ह उभे करण्याचा प्रयत्न केला आहे हे तर स्त्रीचारित्र्य पायदळी तुडवणं झालं.
डॉक्टर तरुणीची आत्महत्या ही केवळ एक मृत्यू नाही, तर हा भ्रष्ट व्यवस्थेविरुद्धचा आक्रोश आहे. कर्तृत्ववान आणि शिक्षित व्यक्तीलाही जर स्वाभिमानाने जगता येत नसेल, तर ‘सबका साथ, सबका विकास’ या घोषणां फक्त
हवेत आहेत. मतदानपुरत्या या घोषणा वापरल्या जातात.
*मुलीचा संघर्ष —
एक मुलगी डॉक्टर होण्यासाठी किती संघर्ष करते स्वतःच्या मेरिट वर डॉकटर होते एका सामान्य घरातील मुलगी डॉक्टर होणे सोपं आहे का? आता तिला सोन्याचे दिवस आले असताना आपले जीवन संपवावे लागणे ही समाजासाठी लाजिरवाणी गोष्ट आहे.
एका सामान्य घरातील मुलीने डॉक्टर होणे सोपे नव्हते. ती गरिबीत शिकली, तिनं रात्रीचा दिवस केला. तिची स्वप्ने केवळ तिची नव्हती, तर तिच्या साध्या-भोळ्या आई-वडिलांच्या कष्टाचा आणि त्यागाचा तो हुंकार होता!
आज जेव्हा ती स्वतःच्या मेरिटवर डॉक्टर झाली, समाजात मानानं उभी राहिली, तेव्हा तिच्या कुटुंबाला वाटलं की, आता सोन्याचे दिवस आले. पण नियतीला वेगळं मंजूर होतं.
पण प्रश्न हा आहे: ज्या व्यवस्थेच्या सेवेसाठी तिने आपले आयुष्य खर्ची घातले, त्याच व्यवस्थेतील रक्षकांनी तिचं आयुष्य उद्ध्वस्त का केलं? आपल्या ज्ञानाने लोकांना जीवन देणारी ती तरुणी, आज स्वतःच्याच जीवन-संघर्षात हरली आणि तिला आपले जीवन संपवावे लागले! ही केवळ एक आत्महत्या नाही, तर सुव्यवस्थेच्या मृतदेहावर उमटलेली ती शेवटची जखम आहे!
आज तिची आत्मा न्यायासाठी ओरडत असेल. तो आक्रोश केवळ फलटणच्या रस्त्यावर नाही, तर संपूर्ण समाजाच्या आत्म्यावर ओरखडे ओढत आहे. तिची वेदना आपल्याला विचारते आहे, “मी माझ्या ज्ञानाच्या जोरावर डॉक्टर झाले, पण या समाजात एक माणूस म्हणून सुरक्षित का राहू शकले नाही?”
तिचा त्याग व्यर्थ जाऊ नये! यापुढे कोणत्याही गरीब, कर्तृत्ववान मुलीच्या स्वप्नांचा आणि सन्मानाचा असा अंत होऊ नये यासाठी आपण जागे झालेच पाहिजे. हा अन्याय करणाऱ्यांना कठोर शिक्षा झाल्याशिवाय त्या शहीद आत्म्याला शांती मिळणार नाही आणि समाजाला या लाजिरवाण्या पापापासून मुक्ती मिळणार नाही!
काही विचार करण्यासारख्या गोष्टी —
*पालकांचे आणि कुटुंबाचे कर्तव्य: आपल्या मुलामुलींना कर्तृत्ववान बनवतानाच, त्यांना अन्यायाविरुद्ध उभे राहण्याचे बळ देणे. तक्रार करण्यास घाबरू नका, आम्ही तुमच्यासोबत आहोत, हा विश्वास मुलांना देणे ही काळाची गरज आहे.
*समाजाचे कर्तव्य — अन्याय होताना दिसत असेल तर त्या व्यक्तीला भावनिक आधार देणे. ती मुलगा /मुलगी चुकतेय असे वाटतं असेल तर तिला वेळीच समज देणे.
*पोलीस प्रशासनाचे कर्तव्य: ‘रक्षक’ या भूमिकेचा सन्मान राखणे. तक्रारीकडे त्वरित लक्ष देणे आणि पीडितांना न्याय मिळवून देण्यासाठी नैतिक कार्य जल्द काम करणे. ‘विशाखा समिती’ सारख्या यंत्रणांना केवळ कागदोपत्री न ठेवता, त्या प्रभावीपणे कार्यरत आहेत याची सुनिश्चिती करणे.
*राजकीय नेतृत्वाचे कर्तव्य: ‘सबका साथ’ च्या घोषणा केवळ निवडणुकीपुरत्या न ठेवता, प्रशासकीय कामे वेळेत सुनिश्चित करणे. भ्रष्ट आणि नैतिकतेने ढासळलेल्या अधिकाऱ्यांना कठोरपणे काढून टाकणे. कोणत्याही स्त्रीचे चारित्र्य हनन न करणे.
* राजकारण थांबवा, न्यायाला वाव द्या!
सर्वात खेदजनक गोष्ट म्हणजे, एका सुशिक्षित मुलीच्या आत्महत्येसारख्या गंभीर आणि संवेदनशील प्रकरणातही राजकीय स्वार्थासाठी हस्तक्षेप करणे. या घटनेला वेगळे वळण देऊन, पीडितेच्या चारित्र्यावर शिंतोडे उडवून सत्तेचे आणि मतांचे राजकारण चालू आहे हे न करता आता गरज आहे ती वेदनांवर फुंकर घालण्याची, राजकीय पोळ्या भाजण्याची नाही. न्यायाचा सन्मान करा आणि शहीद आत्म्याला शांती मिळवून द्या!
या प्रकरणातील दोषींवर कठोर, जलद आणि निःपक्षपाती कारवाई होणे आवश्यक आहे. ही कारवाई केवळ शिक्षा नसेल, तर ती व्यवस्थेच्या शुद्धीकरणाची सुरुवात असेल. डॉक्टर तरुणीचा तो शहीद आत्मा तेव्हाच शांत होईल, जेव्हा या समाजात स्त्रीला तिच्या कर्तृत्वासोबतच सन्मानाने आणि सुरक्षितपणे जगण्याचा अधिकार मिळेल.
शब्द संख्या 832 ~अलका शिंदे