#माझ्यातलीमी
#वीकेंडटास्क
#रसग्रहणगाण्याचे.
संत ज्ञानेश्वरांचा अभंग
मोगरा फुलला, मोगरा फुलला,
फुलें वेंचिता बहरू कळीयांसी आला…
अभंग :- मोगरा फुलला, मोगरा फुलला
अभंग रचना :- संत ज्ञानेश्वर.
नायिका :- लता मंगेशकर.
संगीत :- पंडित हृदयनाथ मंगेशकर.
“मोगरा फुलला”हे गाणं म्हणजे अभंगाचे आधुनिक रूप आहे.
शांता शेळके यांनी मोगऱ्याच्या शुभ्र पाकळीतून ज्ञानेश्वरांच्या आत्मशांतीचे दर्शन घडवलं आणि लतादीदींच्या स्वरांनी त्याला दैवी गंध दिला शांता शेळके यांच्या लेखन शैलीतील अभंग परंपरेचा प्रभाव.
अभंगात सोबत जोडलेली माझी आठवण
या अभंगाची आठवण म्हणजे शाळेत ज्ञानेश्वर जयंती साजरी केली त्यावेळेला पहिल्यांदा मी हा अभंग गायला आणि रसग्रहणही केले होते. त्या वेळेला शिक्षकांनी माझ्यावर कौतुकाचा वर्षाव केला होता. असा हा माझ्या आयुष्यातील अविस्मरणीय अभंग त्याविषयी….
अभंगाच्या वैशिष्ट्यासह रसग्रहण :-
अभंगाची रचना अत्यंत साधी, सोपी पण अर्थाने गुढ आणि गहन आहे. ज्ञानेश्वरांनी आत्मज्ञानाचा व गुरुकृपेचा अनुभव रूपकाच्या माध्यमातून मांडला आहे.
मोगरा फुलला, मोगरा फुलला, या पहिल्या ओळीत ,
येथे ज्ञानवृद्धीचे सौंदर्य आहे. मोगरा फुलला म्हणजे माझ्या मनात आत्मज्ञान प्रकट झाले. मी जेव्हाही ज्ञानरूपी फुले ( आलेल्या अनुभूती) इतरांना वाटतो किंवा त्यांच्या उपयोग करतो. ( वेचतो) तेव्हा माझ्या मनात नवीन भक्तीची भावना आणि जिज्ञासा (कळ्या) अधिक बहरून येते. वाटल्याने ज्ञान उलट वाढते हा अनुभव इथे व्यक्त केला.
वैशिष्ट्य:- गुरुकृपेचा महिमा आणि भक्तीचा विस्तार
भक्ती दुसऱ्या ओळीत माऊली गुरुकृपेचा असीम प्रभाव आणि त्यातून भक्तीचा झालेला विस्तार सांगतात.
इवलेसे रोप लावियले द्वारी |
त्याचा वेलू गेला गगनावरी ||
इवलेसे रोप म्हणजे साधेपणा. अहंकार शून्यता किंवा गुरु (निवृत्तीनाथ) यांनी दिलेले लहानसे ज्ञानबीज. हे बीज मनाच्या दारात (अंतःकरणात) लावले.
समर्पण आणि कृतज्ञता:-
हा अभंगाच्या अंतिम ओवीत पूर्ण समर्पण आणि कृतज्ञतेचा भाव जो भक्तिरसाचा प्रमोद्च्यबिंदू आहे.
मनाची ये गुंती गुंफीयेला शेला |
बाप रखुमादेविवरी विठ्ठले अर्पीला ||
मी स्वतःच्या मनाच्या एकाग्रतेने (गुंत म्हणजे ज्ञान आणि चिंतन) ही ज्ञानरूपी फुले अत्यंत सुंदर रीतीने गुंफली आणि त्याचा शेला (उत्तरीय वस्त्र) त्यांनी बाप रखुमादेवीवर विठ्ठलाला अर्पण केला याचा अर्थ…
मला जे काही ज्ञान प्राप्त झाले त्याबद्दल मी कृतज्ञ आहे. आणि हे ज्ञान केवळ तुझेच आहे अशी निवृत्ती आणि आत्मसमर्पणाची भावना व्यक्त केली आहे.
अभंगामधला रस:- शांत आणि भक्तीरस आहे.
अभंगाची भाषा :- शांत, प्रेमळ आणि अर्जव युक्त आहे.
शिवाय संवादी, काव्यात्मक व भावपूर्ण आहे.
जी श्रोत्याला आत्मीक शांतीकडे नेते.
यात अलंकारांचाही वापर केला आहे.
अशी ही रचना माझ्याबरोबरच अनेकांना भावलेली.
सौ. स्मिता अनिल बोंद्रे.
©®