#माझ्यातलीमी
#विकएंड_टास्क(१/११/२५)
#वर्तमानपत्रातील_सदर_लेखन
#आठवणीतलंगाव
प्रत्येक स्रीला आपल्या माहेरच्या सर्व गोष्टी अप्रूपच असतात त्यातच गावी माहेर म्हटलं तर प्रत्येकीच्याच जिव्हाळ्याचाच विषय. गाव म्हटलं की डोळ्यासमोर उभे राहते ते म्हणजे
छोटसं कौलारू घर, घरा पुढचे अंगण ,अंगणातला सकाळचा सडा ,आजूबाजूला खूप अशी झाडं ,सारवलेलं घर आणि अंगण ,आंघोळीसाठी बंबावर तापवलेले पाणी, बंब पेटवण्यासाठी लागणारा पालापाचोळा – बाभळीच्या शेंगा गोळा करण्याची लगबग तर कधी विहिरीतून उपसून आणलेलं पाणी, गावात तुडुंब पाण्याने भरून वाहणारी नदी आणि त्या नदीवर कपडे धुण्यासाठी येणाऱ्या बायकांची गडबड आणि सर्वात महत्त्वाची म्हणजे जीव लावणारी गावाकडची माणसं, त्यांचे अनोखे पोशाख म्हणजे पुरुषांचे सदरा आणि धोतर तर बायकांच्या नऊवारी साड्या आणि दरवर्षी गावी भरणारी यात्रा .
गावात भरणाऱ्या यात्रे साठी शहरांमध्ये गेलेल्या तसेच आजूबाजूच्या गावांमध्ये असणाऱ्या सर्व नातेवाईकांना खास आमंत्रण असायचं यात्रेला येण्यासाठी आणि त्यावेळी सारे नातेवाईक आवर्जून यायचेच यात्रेला यात्रेचा आनंद लुटण्यासाठी. आत्ता जसे आपण गेट-टुगेदर भरवतो सर्वांनी एकत्र येण्यासाठी, सर्वांची भेट होण्यासाठी पण पूर्वी यात्राच अशी असायची की सर्वांचे एक प्रकारे ते गेट टुगेदरच असायचे आणि ह्या यात्रेच्या निमित्ताने सर्वांची भेट व्हायची आणि एकमेकांच्या सहवासात राहण्याचा अनुभव घेताना एकमेकांविषयीचा जिव्हाळा जपला जायचा.
आणि मग यात्रेसाठी गावी कितीही पाहुणे आले तरी त्या छोट्याश्या घरातही सर्व सामावून जात असत आणि वापरासाठी घरापुढे अंगण असायचं त्यामुळे कितीही पाहुणे आले तरी जागेची कमतरता कधीच भासली जात नव्हती.घरातील बायकांची कामाची लगबग आणि कामाचा उरक ही वाखाणण्यासारखा असायचा. गाव म्हटलं की शेती आलीच शेतीची जागा ही इतकी विस्तीर्ण असायची की नजर जाईल तिथपर्यंत सगळीकडे हिरवळच हिरवळ दिसायची आणि त्या शेतामध्ये असलेलं ते छोटसं कौलारू घर म्हणजे एक पर्वणीच असायची शेताजवळ राहण्याची मग वेळ मिळाला की ती शेतावरची चक्कर कधी बैलगाडीतून तर कधी पायीच व्हायची . चिंचा ,बोरे ,आवळे ,झाडाला लागलेल्या कैऱ्या गोळा करण्याची मज्जा तर खूपच असायची . थंडीच्या दिवसांमध्ये हुरडा भाजून खायची सुद्धा एक वेगळीच मज्जा असायची .सर्वात छान म्हणजे गावाकडचं चुलीवरचे जेवण. चुलीवर बनवल्या जाणाऱ्या स्वयंपाकाची चव तर अतिशय अप्रतिम असायची. अशा जेवणाची सर कुठल्याही गॅसवर बनवलेल्या जेवणाला किंवा हॉटेल्स मध्ये मिळणाऱ्या जेवणाला येणार नाही . अशा खूप आठवणी आहेत गावाकडच्या लहाणपणीच्या.
गावाचं कितीही शहरीकरण झालं असलं तरीही दरवर्षीचं प्रमुख आकर्षण म्हणजे आमच्या गावची यात्रा. गावापासून दूर असलेले आणि कामानिमित्त शहरात राहायला गेलेेले सर्वच नातेवाईक यात्रेसाठी खास करून एकत्र यायचे. घरी कितीही पाहुणे आले तरी सर्व आनंदाने मिळून मिसळून राहत असत. गावाकडे राहणाऱ्या माणसांचा स्वभाव अतिशय छान असायचा की कितीही पाहुणे आले तरी सगळ्यांचं अगदी प्रेमाने आदरातिथ्य केलं जायचं.
आमच्या गावची यात्रा चार ते पाच दिवस भरायची. गावची ग्रामदेवता आई मुक्ताई या देवीची यात्रा असायची. गावात देवीचे खूप मोठे आणि आकर्षक मंदिर असून मंदिरा पुढची बरीचशी जागा यात्रेसाठी खास राखून ठेवलेली होती. ह्या जागेमध्ये मोठ मोठ्या राईड्स असायच्या ज्यांचा आनंद लहान मुलांसकट मोठ्या माणसांनाही घ्यायला मिळायचा.त्याच जागेमध्ये शेव, रेवडी, जिलेबी सारख्या खाद्यपदार्थांची आणि इतर घरगुती वापरासाठी वापरल्या जाणाऱ्या वस्तूंची, खेळण्यांची छोटी छोटी दुकाने थाटली जायची.
यात्रेचे पहिले दोन दिवस हे देवीला चोळी पातळ अर्पण करण्याचा दिवस म्हणून असायचे मग वाजत गाजत चोळी पातळ आणि आपापल्या नवसाप्रमाणे किंवा ऐपतीप्रमाणे गुळाच्या ढेपींचा नेैवेद्य देवीला अर्पण केला जायचा .यात्रेतील एक दिवस कुस्त्यांचा आखाडा भरायचा, हा कुस्त्यांचा आखाडा पाहण्यासाठी तोबा गर्दी असायची. दिवाळीत तर आपण खूप सारे फटाके फाेडतो पण आमच्या गावच्या यात्रेत मात्र दारू पाहण्यासाठी खूप गर्दी जमायची .वेगवेगळ्या आकारांच्या प्रतिकृती मांडून त्यावर ती दारू पेटवली कि त्या आकारांची रोषणाई दिसायची. यात्रेचे खूप महत्त्वाचे आकर्षण म्हणजे यात्रेच्या दिवसात रोज रात्री होणारा तमाशा. गाव आणि तमाशा यांचे एक अनोखं नात आहे. आमच्या गावामध्ये खूप प्रसिद्ध लाेककलावंतांचे तमाशांचे कार्यक्रम व्हायचे. तमाशाची सुरूवात गवळणीने व्हायची त्यानंतर चित्रपटातील गाण्यांवर नृत्य व्हायचे , गायकांच्या गाण्यांचे सादरीकरण व्हायचे त्यानंतर वगनाट्य हे अगदी पहाटे ला सुरू व्हायचे .पण हा वग पहाटे असला तरीही ही रात्रीपासून आलेले प्रेक्षक पहाटेपर्यंत थांबायचे .
आता य़ात्रेला जाणं नाही हाेत , गावे ही पूर्वी प्रमाणे नाही राहीली खूप सुधारणा झाल्या आहेत , आता राहील्या त्या फक्त आठवणी. गावांचेही आता शहरीकरण व्हायला सुरुवात झाली आहे ,पूर्वीसारखी कौलारू घरांची जागा आता मोठमोठ्या इमारतींनी घेतली असून काही ठिकाणी मोठमोठे बंगले होऊ लागले आहेत . शहरांप्रमाणेच आता सर्व सुख सोयी गावांमध्येही उपलब्ध होऊ लागल्या आहेत . शेत जमिनी आता विकल्या जाऊ लागल्या आहेत त्यामुळे पूर्वी खूप मोठी शेतीची जागा दिसायची त्याची जागा आता मोठमोठ्या घरांनी आणि इमारतींनी घेतली आहे. गावामधील चुली हद्दपार झाल्या असल्या तरी बऱ्याच ठिकाणी हॉटेल्स मध्ये आता चुलीवरील जेवण मिळू लागले आहे परंतु गावातील घरात बनवल्या गेलेल्या जेवणाची सर हॉटेल मधल्या चुलीवर बनवल्या गेलेल्या जेवणाला येऊ शकत नाही. शहरांप्रमाणेच गावातील रस्तेही आता खूप मोठे झाले आहेत. बैलगाड्या जाऊन आता त्यांची जागा वाहनांनी घेतली आहे. इतके सारे बदल जरी घडून आले असले तरी एक मात्र नक्कीच की गावात भरणारी यात्रा ही पूर्वीप्रमाणेच भरते. पूर्वीप्रमाणेच लोकांची गर्दी वाढलेली दिसून येते यात्रेमध्ये तसेच ग्रामदेवतेच्या दर्शनासाठीही लोकांची अजूनही गर्दी पाहायला मिळतेच.
पण आपल्या गावाशी आपली नाळ जाेडलेली असते त्यामूळे आपाेआप आपली पावले वळतातच गावाकडे. कितीही शहरीकरण झालं तरी ‘आठवणीतलं गाव’ मात्र काय मनात घर करून राहतं आणि आपण फार नशीबवान असल्याचा अभिमानही वाटतो कारण अशा प्रकारचं वातावरण आपल्याला अनुभवायला मिळालं जिथं सारं काही होतं नैसर्गिक आणि मातीशी जोडणारं…
✍️निलम मंडलिक
( शब्द संख्या 792)